Anders is óók goed

Gedachtewisseling met de Brongroep in Bergen op Zoom

Een groepsinterview - dat was ongeveer wat ik in gedachten had, maar het gesprek liep anders. Ik had mijn vragen zorgvuldig voorbereid. Toch had ik er niet voldoende bij stilgestaan, dat ik aan de groepsleden wat uitvoeriger uitleg moest geven over wat ik wil bereiken met mijn onderzoek naar 'krimp als kans'. Dat ik dus niet wil meegaan in het doemdenken over het krimpscenario. Dat er meer te halen valt als we inzetten op inspiratie in plaats van een soms te grote aandacht voor de organisatie. Dat ik denk dat er - net als de Brongroep - vele groepen zijn, die meer of minder afwijken van wat door sommigen wordt beschouwd als de hoofdstroom, groepen waarin echter precies het zoeken naar innerlijke kracht mensen samenbrengt. En hoe dat dan in de Brongroep tot uitdrukking komt.

De Brongroep is zo'n vijftien jaar geleden ontstaan, toen een aantal mensen rond de Emmauskerk in Bergen op Zoom-Noord op zoek ging naar nieuwe, aansprekende vormen van hedendaagse geloofsbeleving. Een aantal activiteiten in dat kader zijn inmiddels weer ter ziele, maar deze Brongroep heeft stand gehouden, al is de samenstelling in de loop der jaren verschillende keren gewijzigd. Men wilde destijds zoeken naar nieuwe inspiratie, naar een innerlijke bron die kracht geeft in het leven van mensen van vandaag. Zo is de naam van de groep ontstaan.

Een hilarisch moment tijdens de fotosessie.
Vlnr: Lous, Ada, Rina, Susan, Miep, Marinette, Mary en Hélène
(Angela ontbreekt op de foto omdat ze eerder weg moest)

Momenteel bestaat de groep uit mensen, waarvan sommigen zich gelovig en kerkelijk noemen (kerkelijk dan vanuit hun persoonlijke invulling), anderen liever wat meer afstand bewaren tot de plaatselijke en de mondiale kerk (al voelen ze zich op hun eigen manier aangetrokken tot geloof, in een brede betekenis van het woord) en weer anderen zeggen geen religieuze wortels te hebben maar wel op zoek zijn naar hun innerlijke kracht. De bijeenkomsten van de Brongroep, ongeveer tien keer op jaarbasis, gaan nu eens over maatschappelijke thema's, dan weer over meer spirituele onderwerpen, of ook wel - een enkele keer - over specifiek kerkelijke kwesties. Meestal wordt het thema door een van de leden voorbereid en ingeleid, maar het gebeurt ook wel dat de actualiteit of een persoonlijke gebeurtenis van een van de deelnemers de voortgang van het gesprek bepaalt.

Essentiële openheid

De kracht van deze groep is - aldus Angela - 'dat niks onbespreekbaar is. Juist die openheid voor alle mogelijke onderwerpen geeft een enorme energie. Wat ik hier met anderen kan delen, dat kan ik op geen enkele andere plek.' De saamhorigheid en het wederzijdse respect maken deze mensen tot een hechte groep.  Het is juist de dialoog, die de onderlinge band van de groepsleden bekrachtigt, ondanks dat (of misschien vooral omdat) er ruimte is voor verschil in opvatting. Het geeft een gevoel van gelijkgestemd zijn.

Hélène vult daarbij aan, dat zij die gelijkgestemdheid ook wel ervaart in kerkdiensten. De vertrouwdheid van de rituelen, de gebeden en de gezangen maken dat je de viering ook samen beleeft. Het is een soort verbondenheid, mag ik aanvullen, die je ook voelt als je met 17.000 mensen aanwezig bent bij een concert van Guus Meeuwis; je zit in dezelfde mood. 'Ik merk wel,' gaat Hélène verder, 'dat ik, anders dan vroeger, nu veel bewuster deelneem aan een viering. Ik zoek daar een zekere voeding en verrijking, die ik bijvoorbeeld niet vond toen ik - hoewel zeer boeiend - een bepaalde filosofische cursus volgde.' 

Het vaak dwangmatige karakter van het naar de kerk gaan, meent Lous, is gelukkig voorbij. Zij heeft de vrije keuze hoog in het vaandel staan. Omdat ze in de gebruikelijke kerkdiensten weinig tot geen inspiratie vindt, bezoekt ze de kerk niet meer. Maar het is voor Lous bijna een 'heilig moeten' om één keer per jaar naar Banneux, het Maria-bedevaartsoord in de Ardennen, te gaan. 'Daar haal ik voor een heel jaar kracht vandaan.'

Een tijdlang heeft Miep haar heil gezocht in een groep die deel uitmaakte van de Baghwan-beweging. Maar ze heeft dat ook weer losgelaten, toen ze de indruk kreeg dat de organisatie te strak werd. Er 'moest' teveel. Dat deed haar in ieder geval geen goed.

Duidelijk is, dat de mensen van de Brongroep - ieder op haar persoonlijke manier - zoeken naar een wijze om in de eigen kracht te kunnen staan. Angela, die zich niet gelovig noemt, heeft het dan over een kracht 'waar ik geen naam aan kan geven. Maar het is een kracht die ik niet uit mezelf heb, een kracht die groter is dan wat ik kan overzien. Daar wil ik voor open staan. En die openheid vind ik juist in deze mooie groep van mensen.'

Het parochiecentrum aan de Burgemeester Stulemeijerlaan:
huidige plek van samenkomst van de Brongroep

Ruimte voor vrijheid

Dit lijkt mij het moment in het gesprek om aan de Brongroep de vraag voor te leggen, of deze mensen zichzelf herkennen in mijn vermoeden, dat geloof en kerk in de samenleving en de cultuur van vandaag een marginale positie innemen. De term 'marginaal' lijkt bij sommigen wat negatieve associaties op te roepen. 'Het is meer,' zegt Miep, 'dat we min of meer parallel lopen aan de "hoofdstroom" van geloof en kerk. Er is duidelijk een bepaalde mate van verwantschap, maar wij zoeken op onze eigen manier naar contact met wat groter is dan onszelf.' Lous sluit daarop aan: 'Daarom is voor mij ook de vrijheid in het denken over geloof zo belangrijk. Alleen als je die vrijheid neemt, kun je zoeken naar wat voor jezelf tot de essentie behoort.' En Hélène voegt eraan toe: 'Ik neem voor mijzelf de vrijheid om een eigen invulling te geven aan het katholieke geloof.' Zonder die vrijheid, maak ik hieruit op, wordt het een dood of benauwend geloof. En Marinette bevestigt dit in feite door aan te geven, dat zij zich beter thuis voelt bij de aanduiding 'christen' dan 'katholiek', een aanduiding die haar meer ruimte biedt.

Wellicht is de aanduiding 'marginaal' in het kader van de gesprekken binnen de Brongroep niet helemaal adequaat. Toch denk ik uit het gezegde in de vorige alinea te kunnen opmaken, dat men zichzelf weliswaar verbonden ziet met de christelijke spirituele traditie (zij het ook voor ieder op een andere mate en wijze), maar dat er wel ruimte nodig is om daar een eigen invulling aan te geven. Die vrijheid is essentieel, en daarmee houdt men de mogelijkheid open om een positie in de zijlijn in te nemen, die het mogelijk maakt om los te komen van oude (kerkelijke) structuren en gebruiken. Mijn inschatting is, dat de mensen van de Brongroep - in hun zoeken naar inspiratie - zichzelf niet willen beschouwen als marginaal in het geheel van de samenleving en de cultuur.

Bij de gratie van het moment

De verbondenheid binnen de groep maakt, dat men juist hier vindt wat men hier zoekt: inspiratie, nieuwe kracht, spirituele voeding. Susan beaamt dit van harte. Maar het is wel een verbondenheid die vooral bestaat binnen het kader van deze groep. Andere vormen van verbondenheid (shoppen met vriendinnen, een avondje in de kroeg, sporten) komen weer tot stand met andere mensen. Mijn vermoeden over de verbondenheid in fragmenten wordt daarmee bevestigd. Ook in die zin, dat de verbondenheid in deze groep belangrijk is voor de momenten en de duur van de contacten met deze mensen. De verbondenheid in fragmenten hoeft dus niet als negatief te worden bestempeld, maar kan juist als een grote innerlijke kracht werken bij de gratie van het moment - een kracht die overigens wel wordt meegenomen voor latere levensmomenten.

En hoe zit het dan met 'geloof en kerk als beweging', in de visie van de leden van de Brongroep? Een vorm van beweging - of ontwikkeling - is herkenbaar als Miep zegt in de loop der tijd geleerd te hebben, 'dat Bijbelverhalen gezien moeten worden als metaforen. In die zin krijgen ze betekenis, niet als verhalen die je letterlijk moet opvatten.' Een andere wijze van beweging is te constateren als gezegd wordt, dat men binnen de Brongroep ruimte vindt om los te komen van oude structuren als die hinderen bij het vinden van inspiratie, zingeving, levensduiding. Hélène vat deze ontwikkeling samen door erop te wijzen, 'dat ik in deze groep leer om anders naar dingen en mensen te kijken. Het sterkt mij in de gedachte: anders is óók goed.'

Met deze woorden wordt het karakter van de Brongroep in mijn aanvoelen heel raak getypeerd. Het is een groep die zich, oorspronkelijk begonnen binnen het kader van een lokale geloofsgemeenschap, ontwikkeld heeft tot een open gezelschap, waarin het onderlinge respect en de dialoog belangrijke voorwaarden zijn voor het creëren van ruimte, waarin ieder kan komen tot een voor de betreffende persoon relevante duiding van het eigen leven.